English

Kākā’i e tukuhau

‘Phishinga emails’, ko ha founga ‘īmeili kākā, ‘oku pehē ko e ‘oatu mei he ‘ofisi ‘o e kau ma’u mafai tukuhau, pea ‘eke atu ki ha totongi, pe ‘oku ne fakatokanga atu, ke ke ‘ilo ‘oku ‘i ai ha ‘refund’ (totongi fakafoki), pea ko e toki founga kākā ‘eni kuo fuoloa ta’u hono ngāue’aki. Pea ‘oku kei tatau pe, kapau ‘oku te’eki ke toe lahi angē, ‘ene manakoa ‘i he kau scammers.

E lava ke maʻu ʻa e ngaahi ʻimeili kākā ʻi ha faʻahinga taimi pe ʻo e taʻu, ka ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi vahaʻataimi ʻo aʻu ki he taimi tukuhau femoʻuekina ʻ ʻoku nau toe fakalalahi angē ‘enau ngāue ”o ne fakatupu ki he pisinisi tokolahi kenau fakakaukau ki he’enau tukuhau.

The risks

  • Kapau ko ha taha totongi tukuhau pe ʻi ai haʻo pisinisi kehe mo e kau maʻu mafai tukuhau, ʻe lava ke ke maʻu ha ‘phishing email’ kole ha fakamatala ʻoku ʻikai fakahahaholo te ne ʻoangē ki he kau faihia ke lava ʻo hu ki hoʻo pangikēe pe ngaahi ʻakauni kaati totongi.
  • Ko e meʻa ʻe taha, ʻe lava ke kau ʻi he ʻimeili ha fakapuli ko ha fakamatala moʻoni, ka ʻoku ne fakafeʻiloaki mai ha vailasi ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke puleʻi ʻaki koe, kaihaʻasi ho tuʻunga totonu, fakasiosio kiate koe pe fakalotoʻi koe ke ke totongi huhuʻi.

Ko e meʻa ʻe taha ʻoku tuʻu fakatuʻutamaki ko hono fakaloto’i koe ke fakaʻaongaʻi ha sevesi ‘oku ‘ikai ko e  uepisaiti oku fakalao, ʻo e faʻahinga ko ia ʻoku angamaheni ʻaki hono totongi maʻolunga pea faʻa totongi totuʻa ki he ngaahi ngāue ʻoku lava taʻetotongi pe ʻi ha totongi ‘oku maʻulalo angē mei he puleʻanga. ʻOku faʻa ʻiloa ʻeni ko ‘copycat websites’

Malu’I ho pisinisi

  • Manatuʻi he ʻikai teitei fakaha atu ʻe he puleʻanga fekauʻaki mo e ‘tax rebation’ kai tukuhau pe tautea – pe kole ha fakaikiiki ʻo e fakamatala ki he totongi fakatautaha – ʻi he ʻimeili, text pe kulupu fengāueʻaki fakasōsiale.
  • Tokanga telia ‘a e ngaahi ‘īmeili ‘a ia:
  • ‘oku ngāue’aki e tua’sila ‘īmeili kehe ia mei he tu’asila ‘oku ngāue’aki he uepisaiti ‘o e kautaha
  • ‘oku ‘omai mei ha ‘tu’asila pe uepisaiti ‘oku ta’etotongi.
  • ‘oua ‘e ngāue’aki ho hingoa totonu, kae ngāue’aki e lea fakafe’iloaki hangē koe “ Dear customer”, “Dear Business Owner” , ” Dear Taxpayer” pe ‘ikai ha fakafe’iloaki
  • Ne fakahoko ha ongo fakavavevave; hangē ko ‘eni, ‘e lava pe ke kolei ha fakamatala fakapulipuli hangē koe ‘username’, lea fufu pe fakamatala fakapangikē.
  • Kole ha fakamatala fakapisinisi pe fakamatala pau ki ha taha ngāue hangē koe username, leafufu pe fakamatala pangikē.
  • Tokanga ki he ngaahi ʻimeili ʻoku ʻi ai e ngaahi faile pipiki. Kapau ʻoku ʻi ai ha veiveiua, ʻoua naʻa lomiʻi ʻi e faile pipiki pea tamate’i e ʻimeili, ʻoua naʻa ke tali pea ʻoua naʻa ke ‘ave ia kae ʻoua kuo lipooti ia ki he kulupu kautaha totonu.

ʻAi ke ke tokanga ki he ngaahi uepisaiti copycat, ʻa ia ʻe lava ke totongi ʻaki ha totongi maʻolunga ki ha ngāue taʻetotongi, pe totongi maʻulalo angē, mei he feituʻu fakapuleʻanga totonu. ʻE mole noa ho pa’angaʻi hono totongi ngaahi saiti ko ʻeni he ʻoku ʻikai mahuʻinga pea mahalo he ʻikai ke ne fai ha faʻahinga ngāue tokoni, neongo ʻoku ʻasi lahi ia ʻi he Google mo e ngaahi misini fekumi kehe

Ke ke toe vakai foki ki he...