Ngaahi maumau ‘e malava ke hoko
- Ngeia loi e ngaahi pou ngāue ʻoku fakatau ki he kākā pe kaihaʻa.
- Phishing ʻoku fakatauveleʻi koe ʻe he ʻimeili ke ke ʻaʻahi ki he ngaahi uepisaiti kākā.
- Telefoni maʻolunga scams kākāʻi e kakai ke nau tui ko ha ʻinitaviu ngāue ia.
- Ngāue kākā ʻi he fokotuʻutuʻu ʻi ʻapi ʻa ia ʻoku ʻikai totongi fakafoki ai koe ki he ngāue, pe ʻekeʻi meiate koe ʻa e ngaahi fakamole naʻe fai hangē ko e sitapa mo e telefoni.
- Tricked ke totongi ha paʻanga ʻi muʻa ko ha fakafetongi ʻo e faingamālie ngāue.
- Tricked ke totongi ha paʻanga ʻi muʻa ki he kau polisi ʻoku ʻikai kumi pe ngaahi sieke maluʻi kehe.
- Hko atu hoʻo tohi scams ʻi he feituʻu ʻoku kole atu ai ke ke totongi ke fakaleleiʻi hoʻo hoko atu kae lava ke maʻu haʻo ngāue.
- Unwitting kau ʻi he ʻekitiviti fai hia.
- Divulging fakamatala fakatautaha pe fakapaʻanga ʻi he ngaahi foomu kole mo e fakamatala fakafoʻituitui ʻi he ʻInitaneti.
- Divulging ha fakamatala fakatautaha pe fakapaʻanga ʻi hoʻo hoko atu.
- Kau faihia Hacking ki hoʻo ʻakauni.
- Fakaha ki hoʻo pule lolotonga ʻoku ke kumi ha ngāue foʻou.
- ʻOku ʻikai fakapapauʻi hoʻo malu fakatautaha ʻe he ngaahi meʻa bogus ʻe ala hoko.
- Fakafetuʻutaki ki he vailasi mo e spyware.
Lesisita ki he saiti ngāue malu
- ʻI he taimi ʻoku lesisita ai ʻi ha saiti ngāue, ʻuluaki fakapapauʻi ʻoku taʻemaau ʻa e saiti pea ʻoku ʻi ai hono tuʻasila fakatuʻasino mo landline fika telefoni.
- ʻOku ʻomi ʻe he konga lahi ʻo e ngaahi saiti ngāue ha feliliuaki fekauʻaki mo e anga hoʻo tauhi hoʻo fakamatala fakafoʻituitui ʻ ki he kakai ʻ, ʻ ʻikai fakahahaholo ʻ pe ʻ fakafoʻituitui ʻ (ʻikai ke kumi). ʻE fakamatalaʻi ʻe he ngaahi saiti ʻoku nau tokangaʻi ʻa e faikehekehe, pea ʻoku totonu ke ke fili ʻa e fili ʻoku feʻunga taha mo koe.
- ʻOua naʻa ke teitei divulge ha fakamatala fakatautaha hangē ko hoʻo fika maluʻi fakafonua, fika licence ʻo e fakaʻuli, fakamatala ki he ʻakauni pangikēe, fakamatala ki he kaati fakamoʻua, fika ʻo e paasipoti pe ʻaho faʻeleʻi.
- Fili pea fakaʻaongaʻi ha lea fufu ʻoku malu pea ʻoua naʻa teitei fakaha ia ki ha
Toe fakafoki malu
ʻOua naʻa ke teitei divulge ha fakamatala fakatautaha hangē ko hoʻo fika maluʻi fakafonua, fika licence ʻo e fakaʻuli, fakamatala ki he ʻakauni pangikēe, fakamatala ki he kaati fakamoʻua, fika ʻo e paasipoti pe ʻaho faʻeleʻi.
Fakaʻehiʻehi mei he fe’ave’aki ‘pa’anga ‘i he founga kākā
ʻOku ʻi ai ha paʻanga fo ʻekitiviti ʻoku fakahoko ʻo fakafou ʻi kau faihia fakaʻaongaʻi e ngaahi ʻakauni pangikē fakatautaha ʻa e kakai kehe ke ʻave ha paʻanga kaihaʻasi. ʻOua naʻa ke teitei divulge fakaikiiki ʻo e ʻakauni pangikē fakatautaha kae ʻoua kuo ke lavameʻa ʻi hoʻo tohi kole, pea ke fiemalie ʻi he fakalao hoʻo pule ngāue.
Fakaʻehiʻehi mei he Scams
Kapau te ke maʻu ha ʻimeili ʻo tala ʻoku mei ha taha ʻe ala hoko ko ha tokotaha ngāue kuo ne mamata ki hoʻo hoko atu ʻi ha saiti ngāue, tokanga ʻi he taimi ʻoku ke lomiʻi ai ʻi he ngaahi fehokotakiʻanga pea fakapapauʻi ʻoku nau o ki ha tuʻusi ngāue fakalao.
Ngāue ʻi he fokotuʻutuʻu ʻi ʻapi
Ko e ngāue ʻi ʻapi ko ha meʻalele favourite ia ki he fraudsters. Matuʻaki tokanga ki he mono sila, ngāue fakatahaʻanga mo e tohimoʻua fakafaitoʻo pe fakamatala ki he ngāue. ʻOku totonu ke loto fiemalie ʻa e kau ngāue fakalao ʻi ʻapi pea lava ke nau tali ha ngaahi fehuʻi kehekehe fekauʻaki mo ʻenau programmes. Ko ha ngaahi fehuʻi ʻeni ke fai:
- Ko e ha e ngaahi ngāue kuo pau ke ke fakahoko (kole ki he tokotaha ʻoku ʻaʻana e kautaha ke ne hiki e sitepu kotoa pe ʻo e ngāue).
- Tatau ai pe pe te ke totongi ha vahenga, pe ko hoʻo vahe ʻo makatuʻunga ʻi he tufakanga.
- Ko hai ʻe totongi koe ki ai.
- Ko e taimi te ke maʻu ai hoʻo ʻuluaki totongi.
Ngaahi Fakamatala Kehé
- Fakapapauʻi ʻoku moʻoni ha taha ʻe ala hoko ko ha pule ngāue kimuʻa pea toki fakataha ki ha ʻinitaviu, ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai fakamanamanaʻi hoʻo malu fakatautaha.
- Tokanga telia ʻa e ngaahi founga ngāue ʻi he ngaahi saiti mitia fakasōsiale ʻoku ʻi ai haʻo fakamatala fakafoʻituitui.
- Fakapapauʻi ʻoku ke maʻu ha antivirus lelei mo fakatonutonu/antispyware polokalama fakakomipiuta mo e firewall kimuʻa pea ke toki hu ki he ʻInitaneti.
Vakai ki he uepisaiti ʻa e UK SAFERjobs (www.safer-jobs.com) ki ha toe faleʻi ki he founga ke malu ai ʻi he kumi ngāue.