Ngaahi maumau ‘e malava ke hoko
Kaiha’asi ko ia e komipiuta mo e fakamatala teita
Kapau ko e me’angāue komipiuta ‘oku ‘ikai ke malu’i fakalelei, ‘e faingofua leva ki he kau hia ke nau kaiha’asi ho fakamatala pe fakapalopalema’i ‘aki ho komipiuta ta’e hu ‘o ngāue ’aki e ‘initaneti. Ka neongo e ngaahi founga fakalakalaka ange ‘oku ngāue ‘aki ‘e he kau hia he taimi ni, ‘oku ke faingofua ange pe ‘a e hu ki he komipiuta ‘aki e ngāue ’aki e hu ki ho ‘api nofo’anga.
‘Uluaki, kapau ko ho’o ‘api (pe ngaahi ‘api kehe ko ia ‘oku tauhi ai e komipiuta) ‘oku malu fe’unga, ko e founga pe taha ‘oku toe ke ngāue ’aki ‘e he kau faihia ko e hū ki ho’o ‘api nofo’anga ta’e fakalao.
Ko e me’a ‘e taha tenau lava ke fai ko ‘e nau kākā’i ha taha ‘i ho ‘api ke pehe ko e taha fakafofonga ia ‘oku mo’oni ka ‘oku ne fekumi ia ki he sisitemi komipiuta ‘i he taimi tatau pe ‘oku ne fakangalingali ia ke te pehee ‘e kita ‘oku ne “lau ‘ae mita”, “savea’i ‘a e konga kelekele”, pe “ fakama’a ‘a e matapā sio’ata”. Ko ho’o to pe ki he’enau kākā, he ‘ikai ke fuoloa ia ki he kau kaiha’a ke nau ma’u ‘e nau taumu’a.
Maumau fakaesino
Pea hangē ko e meʻa kotoa pe ʻi he ʻapi pe ‘i he ʻofisi, ʻoku tuʻu laveangofua ʻa e meʻangāue fakakomipiuta ki he maumau mei he vela, tafea mo e fakatuʻutamaki ta’e’amanekina. Neongo ia, ʻe lava ke toe mahuʻinga ange ʻa e ngaahi nunuʻa koeʻuhi ka mole ai fakataha mo e ngaahi fakamatala kuo ke tauhi hangē ko e ngaahi fakamatala fakapepa, ʻu tā, hiva, ngaahi lisi fetuʻutaki mo e ngaahi uepisaiti kuo ke ‘osi fakaʻilongaʻi.
Tauhi hoʻo komipiuta ke malu
- Ke loka’i ma’u pe e ngaahi matapā a mo e matapā sioʻata
- ʻOua naʻa ke tuku ha tatau e ki ki ho fale ʻi tuʻa.
- Tokanga pe ko hai ‘oku ke faka’ata ki ho ʻapi.
- Tauhi ha ngaahi lekooti pepa fakatautaha hangē ko e paasipooti, fakamatala fakapangikē e mo e fika maluʻi fakafonua,’o loka’i kapau ‘oku lava.
- Ngāue ’aki ha naunau fakatatangi ki he kau kaiha’a.
- ʻOua te ke tu’uaki atu ho naunau fakakomipiuta ‘i ho’o tuku ia ke lava sio atu ha taha ki ai ‘i he matapā luva pe matapā sio’ata.
- Fakakaukau ke ke fakaʻaongaʻi ha keipolo ke lokaʻi ‘aki e komipiuta ke faingataʻa ange hono kaihaʻasi.
- Talanoa mo hoʻo kautaha maluʻi pe ʻofisa ki he fakaʻehiʻehi mei he fai hia fakalotofonua ki ha toe faleʻi maluʻi kehe.
Ngaahi fale’i kehe kia nautolu ‘oku nau ngāue ’aki e ‘laptop’
- Fakaʻehiʻehi mei hono ngāue ’aki e kato hangē ko e kato ‘laptop’ (fakatataa ‘aki pe e kato ‘oku ‘i ai e ‘logo’ ‘o e kautaha ngaohi mei ai e kato ‘laptop’
- Tauhi hoʻo laptop mo koe ʻi he taimi kotoa pe ‘o kapau ‘oku lava. ʻI he taimi ʻoku taʻetokangaʻi ai – hangē ko ʻeni ʻi ha loki hotele pe ko ha loki fakataha– fufū ʻi pe ‘ai hano loka. Fa’o ho ‘laptop’ ki he kato to’oto’o ‘i loto he vakapuna pe ‘i he ‘coach’.
- ʻOua naʻa ke teitei tuku ha laptop ʻi ha sea ʻo e kaa. Tatau ai pe pe ʻoku ke ʻi he kaa, ʻe lava ke tuʻu laveangofua hoʻo laptop ʻi he taimi ʻoku ke tuʻu maʻu ai (hangē ko ʻeni, lolotonga e tau e meʻalele ‘o ‘ikai ke ngāue pe ʻi he ngaahi maama tala taimi he ve’ehala).
- Kumi ha kato foʻi molu. ʻOku lahi ha ngaahi komipiuta ʻoku maumauʻi pe ʻi hono ʻave kinautolu.
Kapau ʻoku kaihaʻasi pe mole hoʻo PC pe ‘laptop’
- Kapau na’a ke tauhi ha lea fufū fakapulipuli ‘i ha pepa fakamatala ‘i ho PC pe ‘laptop’, pe na’ake faka’ilonga e puha ki he ‘remember this password’ ‘i ha uepisaiti, liliu ha’o fa’ahinga lea fakapulipuli pe ‘aki e vave taha kapau kuo ‘osi kaiha’asi ia pe mole.
- Fakahā ki he kau polisi pea kapau ‘oku lava ke ma’u ha fika faka’ilonga ke fakatotolo ‘aki fo’i hia pe mole mo ngāue ’aki ki ha taumu’a malu’i.
Ke fakasi’isi’i e ola ‘o e kaiha’a pe ko e maumau ‘i he mole ‘o e naunau ngāue
- Hiki e ‘serial numbers’ (mata’ifika ‘oku faka’ilonga’i ‘aki e komipiuta tautaha) ke lipooti ‘aki kapau ‘e kaiha’asi pe mole
- Ngāue ’aki ha faka’ilonga malu’i ke fakahingoa ‘aki ho ngaahi komipiuta mo e ngaahi koloa mahu’inga
- ‘Oua na’ake teitei tuku ‘o tauhi ha lea fakapulipuli ‘i ho komipiuta
- Fakapapau’i ‘oku ‘i ai ha malu’i fe’unga ki ho naunau fakakomipiuta
- Hiki ha talifaki ‘a ho’o ngaahi fakamatala (Vakai ki he ‘Backups’ ki ha toe fakamatala)
- Fokotu’u ha lea fakapulipuli ki ho ‘akauni ‘oku ngāue ’aki ki ho komipiuta ke faka’ehi’ehi mei hono ngāue ’aki ho fakamatala ‘e ha taha pe
- Fakakaukau ke ke fokotu’u ha lea fakapulipuli ke kamata ‘aki ho komipiuta ke ta’ofi ‘aki e hu ta’e ma’u ha mafai. ‘Oku mau fokotu’u atu pe ‘eni ‘o kapau ‘oku ke fakapapau’i kakato he ‘ikai ke ngalo ‘ia koe ‘a e lea fakapulipuli, he ka’ikai te ke manatu’i ‘e ta’eaonga leva ho komipiuta.
Ngaahi fale’i makehe
- Haehae ʻa e ngaahi fakamatala fakapepa ʻoku ʻi ai ha fakamatala fakafo’ituitui kimuʻa pea ke toki li.
- Kapau ʻoku tuʻu fakatuʻutamaki ho ʻapi mei he tafea, fakakaukau ki hano tauhi ho komipiuta ke hao mei he maumau ‘i ‘olunga ‘i he ngaahi fale funga vaka pe ‘i ‘olunga ‘i he tesi kae ‘ikai ko e faliki ‘o e fale
- Tauhi ha me’angāue tamate afi ke faka’aonga’i mo ha naunau faka’uhila ‘o ofi ki ho komipiuta
- Tokanga ki he founga faka’auha ‘aki e ngaahi puha ‘a ia ‘e lava ke ala tu’uaki atu ai ‘oku ‘i ai ho ngaahi komipiuta mo e misini paaki fo’ou.