Ngaahi maumau ‘e ala hoko
Ku ke ma’u ha ‘text’ loi mei ha kautaha falala’anga pe mei ha taha fakafo’ituitui ka hili ia ‘oku tautotoi mai e kakai kaka ‘o kau ai:
- Ho pangikē, fakahoko mai ‘oku ‘i ai e palopalema ‘i ho’o ‘akauni hangē koe fotunga ‘oku ‘ikai koe anga maheni ia pe ‘oku ‘ikai ke ‘iai ha pa’anga he ‘akauni.
- Ha falekoloa ‘retail’. Talamai ‘oku ‘iai ho’o vausia pe koe kaati me’a’ofa.
- Ha kautaha ‘oku nau fakahoko e tekinolosia hange koe ‘Apple’ pe koe ‘Google’ ‘oku nau fetu’utaki mai keke fakapapau’i ange e fo’i ‘akauni.
- Ha kautaha ‘oku nau tiliva ha koloa, ‘oku nau fetu’utaki atu ‘oku fiema’u keke fakapapau’i angē ‘oku ke fiema’u ha kofukofu ke tiliva.
- Koe tukuhau, ‘oku nau fetu’utaki atu ‘oku ‘i ai e pa’anga ke fakafoki atu.
Koe hokohoko e ngaahi founga pe koe fakamatala ‘oku ‘ikai lahi.
Katoa e ‘smishing messages’ ‘oku nau tatau he founga ko ‘eni:
- ‘Oku nau fekau ko eke ke ‘alu kiha uepisaiti pe koe telefoni atu keke fetu’utaki kihe fo’i fika pau.
- ‘Oku nau ‘ilo ‘e nautolu ho vavai ‘anga, hangē koe fakafalala, malu ilifia na’a mole ha pa’anga, ma’u ha koloa ta’e’totongi, sai’ia he ma’u ha koloa ‘i hano alea’i pe ko ho’o fie ma’u ke ‘ofa ha taha ‘ia te koe pe hiki koe kiha tu’unga keke ‘asi he feohinga fakasosaieti
- ‘Oku nau hanga ‘o feinga’i koe keke tali he vave taha na’a mole ho faingamālie pe ko ha’o faingamālie pe eni.
‘U uepisaiti ‘oku ke ‘ahia he ngāue ‘a e ‘smishing messages’ ‘oku fa’a fiema’u keke tukuangē kianautolu ho’o ngaahi titeila mahu’inga fakapulipuli pe ko ‘enau fakafou he ‘initanet – ngaue ‘aki ho’o mopaile ke ma’u he ‘malware’.
Telefoni koe ‘oku ke fakahoko ‘i ha’o tali e telefoni ‘oku fai mai ‘oku malava ai kenau fiema’u e ngaahi titeila fakapulipuli pe ko ha’o fetu’utaki moha telefoni fika mamafa pea ko hono ola ‘oku tanaki mai ia ki ho’o pila telefoni.
Founga ke lava ta’ofi ai ke ‘oua teke hoko ko ha taha uesia ‘e he ‘smishing’
- ‘Oua teke ‘click’ lomi’i ha ‘links’ ‘ihe ‘ene ‘asi mai he ‘text messages’ tuku kehe ka ‘oku peseti ‘e 100 koe ‘omai mei ha feitu’u falala’anga pea ‘oku ‘uhinga lelei.
- Ki’i taimi mo ke fakakaukau fakalelei pea ke toki tali kiha ‘text messages’
- ‘Eke pe kia te koe pe koe toko taha ko e ‘oku fetu’utaki mai ‘e fakafou mai he ‘text ‘ene popoaki.
- ‘Ai keke fakatokangai’i angē e mafataki e ‘isiu fakapa’anga na’a ‘oku fu’u lahi e monu ke hoko ko ha mo’oni mei he totonu.
- Kapau ‘oku ‘ikai keke fakapapau’i, telefoni kihe fika totonu ‘o e kautaha pe koe tokotaha totonu ‘ae na’e pehe ‘oku ‘omai mei ai e ‘text’ ke fakapapau’i pe koe mo’oni.
- Manatu’i neongo ‘oku ngali koe mau e ‘text message’ mei ha tokotaha falala’anga, ‘oku malava pe ke hoko ‘i ha ‘osi ‘hacked or spoofed’ ia ha taha ke pehe koe tokotaha totonu ia.
- ‘Oua na’ake tali e ‘text message’. Ka ke tali ‘e malava pe ke ne ma’u ai ho’o titeila ‘o tanaki kiha ‘suckers list’ hingoa e ngaahi kakai kuo nau fou he founga ko ‘eni pea ‘e ‘ohofi koe he ngaahi ‘messages’ kehekehe.
- Fetu’utaki ki ho’o netiueka mopaile kenau fai mo ta’ofi e ngaahi fika koe ‘oku nau tuku atu e ‘spam’ – kau ai mo e ‘scam texts’ – ‘i he ‘enau netiueka.
Kapau kuo ‘osi mole ha’o pa’anga tu’unga he ‘smishing text’, pe ko ha toe fa’ahinga founga kaka
Lipooti ki he kau Polisi