English

Me’a Lototaufehi’a

Lolotonga ia ʻoku ʻai ʻe he ʻInitaneti ke tau lava ʻo fetuʻutaki ‘i he founga ‘oku vave, faingofua pea mo ha falukunga kakai tokolahi ʻi he taimi tatau pe, ʻoku toe faingofua angē ai ke fakamafola ʻa e ngaahi fokotu’u fakakaukau mo e ngaahi me’a ‘oku taufehiʻa, fakataha mo e ‘relative anonymity’ mo e ‘ikai ke lava ke mapule’i

ʻOku hanga ʻe he tauʻataina ke lea ʻo ʻai e kakai ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukau ʻo ʻikai ke lava ke ‘prosecuted’.

ʻOku ‘i ai e ni’ihi ‘o e ngaahi naunau fakamatala ‘oku ta’efakalao hono mafola, ka ko e lahi taha ‘oku fakalao pe ia, ‘oku ʻuhinga ‘eni, ki he ʻikai maʻu ʻe he kau polisi mo e ngaahi kautaha polisi kehe ʻa e malohi ke fakafepakiʻi ia.

ʻOku fakataumuʻa ʻa e lao ko ia ʻoku fokotuʻu ke potupotutatau ʻa e ‘freedom of expression’ mo e totonu ke tauʻataina mei he hia taufehiʻa … ʻa e taufehiʻa ʻi he kelekele ʻo e matakali, tui fakalotu, tangata pe fefine pe ‘gender orientation’ (liliu tangata).

ʻI he ʻInitaneti – ʻi he ngaahi uepisaiti, netiueka fakasōsiale mo e ‘chatrooms’ – ʻe lava foki ke taʻefakalao ʻi he taimi ʻoku tuʻu fakatuʻutamaki pe fakahohaʻasi ai ha taha pe falukunga kakai.

Kapau ʻoku makatuʻunga ʻa e taufehiʻa ko ʻeni ʻi ha taha ʻo e ngaahi meʻa ʻoku lau ki ai ‘i ‘olunga, pe faingataʻaʻia fakaesino, ʻoku pehē ko ha hia taufehiʻa ia, ʻo tatau ai pe pe ʻoku ‘comprises’ (fakataha’i ai ‘a e) lea, fakatata, vitio pe musika.

Ko e tokolahi taha ʻo e kakai – kau ai ʻa e kau polisi – tali mo tuʻuaki ʻa e ngaahi va fetuʻutaki lelei ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻo e kolo, tatau ai pe pe ko e matakali, colour, tui, puipuituʻa, tui fakalotu, tangata pe fefine, fakataukeiʻi ʻo e tangata pe fefine, taʻu motuʻa pe fotunga.

Neongo ia, ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻoku nau vilitaki ʻi hono fakamafola ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fehiʻa ki ai, ʻa ia ʻe lava ke ʻi ai ha ngaahi nunuʻa ʻo kamata mei he ongoʻi ma, maumauʻi pe tuenoa – ke fakamoveuveu’i e ngaahi kolo mo fakatupu ilifia

Meʻa ke fai fekauʻaki mo e ngaahi naunau fehiʻa ʻi he ʻInitaneti

Kapau te ke ma’u pe ʻave ha ngaahi meʻa taufehiʻa pe fekeʻikeʻi ʻi he ʻInitaneti, mahalo ‘oku  ʻikai ke taʻefakalao, ka te ke kei lava pe ʻo fou ‘i ha ngaahi founga ke toʻo ‘aki, kapau ‘oku ne fakamamahiʻi, fakailifia’i pe fakaʻitaʻi koe.

LIPOOTI IA KI HE PULE ʻO E UEPISAITI

Ko e lahi taha ʻo e ngaahi uepisaiti ʻoku ʻikai ke nau fakangofua ʻi he ʻiloʻilo pau ha ngaahi fakamatala, ʻu ta mo ha ngaahi vitio ʻoku nau fakamamahiʻi pe fakamamahiʻi e niʻihi kehe he ‘oku ‘osi seti ia ‘i he ʻenau ngaahi tuʻutuʻuni. Ngaahi uepisaiti manakoa – kau ai ʻa e mitia fakasōsiale, vitio ʻoku talitali mo e ngaahi ongoongo ʻoku ʻi ai e ngaahi founga lipooti pe launga fekauʻaki mo e faʻahinga naunau pehē. ʻE lava ke fakafou ʻeni ʻi ha a ‘report this page’ pe ‘report this user’, pe ʻi he foomu fetuʻutaki pe.

Ko e fakamatala mo e faleʻi mei he niʻihi ʻo e ngaahi uepisaiti manakoa taha – kau ai ʻa e meʻa ʻoku ne maumauʻi hono fakaʻaongaʻi lelei, lipooti ʻo e ngaahi palopalema mo hono taʻofi – ʻe lava ke maʻu ia ‘i heni:

Facebook

Instagram

Twitter

YouTube

LIPOOTI IA KI HE ‘HOSTING COMPANY’

Kapau ʻoku natula taufehiʻa pe ʻa e uepisaiti, pe poupouʻi ʻa e lea taufehiʻa, pe fetaʻaki, te ke lava ʻo lipooti ia ki he ‘hosting company’ saiti. ʻOku tokolahi ‘hosting company’ ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi lao fekauʻaki mo e faʻahinga saiti mo e kaveinga ʻoku nau mateuteu ke tokangaʻi. Te ke lava ʻo vakaiʻi e ‘website’s hosting company’ ʻaki haʻo fakahu ʻenau tuʻasila ʻInitaneti ʻi he uepisaiti ‘Who is hosting this?’ .

ʻE lava foki ke ke fetuʻutaki ki hoʻo kautaha ʻinitaneti pea kole ki ha toe fakamatala.

LIPOOTI IA KI HE KAU POLISI

Kapau ʻoku tatau ʻa e uepisaiti kuo ke mamata ai ʻi he ʻInitaneti mo e fakamatala ʻo e ngaahi meʻa taʻe fakalao ʻi ʻolunga pea ʻoku ke pehē ne tupou ia mei he fonua ni, ʻoku totonu ke ke lipooti ia ki he kau polisi.

Ke ke toe vakai foki ki he...