Ko hono ngaohi mo fakatau atu ‘o e ngaahi koloa loi ‘oku ta’efakalao. Fakatau ‘o e koloa loi, ‘oku ‘ikai ke ta’e fakalao, tatau ai pe kapau ‘oku ke ‘ilo ki ai. Ka neongo ia, ‘oku lahi pe e ngaahi ‘uhinga ‘oku ‘ikai ai ke tonu ke ke fai pehē.
Ngaahi maumau ‘e malava ke hoko
- Angamaheni, ko e koloa loi ‘oku si’i hifo hono lelei ia ki he ngaahi fai niusi mo’oni pea ‘ikai ke ‘asi matamata lelei, tautefito kapau ko ha vala, mo hono hao ke tui, pe ‘i he me’a ko ia ki he ngaahi me’a faka’uhila, ‘oku lava lelei pe mo ia. Pea mahalo pe ‘oku ‘ikai ke sai e koloa ki hono taumu’a totonu.
- Fakatau ko ia ‘o e koloa loi ‘e te ke tu’u leva ‘i he tu’unga fakatu’utamaki (pe ko ha taha kehe). Ko e ngaahi me’angāue faka’uhila loi ‘oku ‘ikai sivi’i kinautolu ia ke hangē ko e me’a mo’oni, pea ‘e lava ke fakatupu ‘ohovale pe vela. Ko e ngaahi me’a fakanamu lelei loi mo e ngaahi me’ateuteu, ‘oku toe tatau pe, ‘i he ‘ikai ke fa’a sivi’i pea mahalo pe ‘oku fonu he kemikale kona kehekehe.
- ‘Oku ‘i ai e ngaahi uepisaiti ‘oku tu’uaki mo fakatau atu e kolo loi ‘oku ‘ikai ke malu hono ngāue ’aki ‘a ia ko ho’o fakamatala fakaikiiki ‘e lava pe ke maumau’i.
- Fakatau ko ia ‘o e ngaahi koloa loi ‘oku ne fakaongoongo kovi’i e pisinisi ‘o e kautaha mo’oni na’e ne fa’u e koloa mo’oni, pea mo hono kau ngāue . ‘Oku toe fakasi’isi’i ai mo e lahi ‘o e voliume ‘o e pa’anga ko ia ‘oku hu ki he tu’unga faka‘ekonomika ‘a e fonua
- ‘Oku ‘i ai e ngaahi koloa loi ia ‘oku ngaohi faka’aonga’i ‘aki e ngāue
- Ko e pa’anga ko ia ‘oku ma’i mei hono fakatau atu ‘o e ngaahi koloa loi ‘oku fa’a ngāue ’aki ki hono fakapa’anga ‘o e ngaahi hia fakatahataha hangē ko ia ko e fe’ave’aki ‘o e kakai, ngāue popula mo e tautoitoi
- Ko e fakaikiiki ko i a ‘oku ke faka’onga’i ki he uepisaiti ke fakatau atu e kolo loi ‘oku ngāue kovi ‘aki ia ‘e he kau hia, hangē ko, hono toe fokotu’u ‘o ha ngaahi uepisaiti ta’efakalao mo koe ‘o lesisita ‘aki.
- Ngaohi mo fakatau atu ‘o e koloa ke ma’u pa’anga ‘i hono ngau’aki e faka’ilonga fefakatau’ki ‘o e kautaha kae ‘ikai kae ‘ikai ke ma’u ha ngofua mei he tokotaha ‘o’ona, ‘oku ‘ilo ia ko e hia tautea mamafa, ‘o kau ki ai mo e ngaahi mo’ua lahi mo e/pe tuku pilisone.
Kapau ‘oku ke fie ‘ahi’ahi’i fakatau ha koloa loi
- Neongo ai pe ho fu’u fiema’u ke fakatau ha koloa, ‘oua pe te ke fakatau ha koloa ‘i ho’o ‘ilo pau ki ai ko e loi, pea hangē pe ki he ngaahi ‘uhinga ko ia ‘oku hiki atu ‘i ‘olunga.
Founga ke faka’ehi’ehi mei hono fakatau e koloa loi ta’e ‘ilo’i
- Fakatau mei he kau fakatau ‘oku lelei honau lekooti mo ke ‘ilo ‘oku mo’oni mei he ‘enau hisitolia mo e ngaahi fakaongoongo lelei.
- Vakai’i e kalama mo e sipela ‘o e uepisaiti – kau ai e sipela ‘o e tu’asila ki he uepisaiti. Ko e kau kaka ‘oku nau fa’a liliu e tu’asila ke fakaloto’i ‘aki ko e ke pehē ‘oku mo’oni. Ko e sai taha pe ke ke tape’i nima pe ‘a e tu’asila ko ia ‘oku ke ‘ilo ‘oku tonu.
- Kapau ko e fakatau mei ha saiti fakatautuki, vakai’i e fakamo’oni ‘o e taha fakatau, mo lau e ngaahi fakamatala fakaongoongo lelei.
- Ke ke fakatokanga’i lelei e ngaahi koloa ko ia ‘oku tu’uaki atu ‘i he mitia fakasosiale pe ‘i he popoaki telefoni to’oto’o.
- Vakai’i pe ‘oku ‘i ai ha tu’asila fakapositi ‘ofisi, mo ‘ikai ko ha puha meili pe pe tu’asila ‘īmeili .
- Vakai ki he ngaahi tu’utu’uni ki he fakafoki koloa pe tohi fakapapau’i koloa. He ‘oku lahi e ngaahi fai fakatau ‘oku ‘ikai ke nau ‘oatu ‘eni.
- Kapau ko e koloa angamaheni pe ‘ene mamafa ‘oku ‘oatu ‘aki e totongi ma’ama’a, ‘eke kiate koe pe koe ha e ‘uhinga ‘o e me’a ni.
- Vakai ke mahino ‘oku malu e peesi totongi – lau ‘emau peesi fale’i
‘Oua na’ake totongi ha koloa ngāue ’aki fe’ave’aki fakapangikē, ko e kole ki ha totongi ‘i he founga ko ‘eni ‘oku fa’a hoko ai e ‘scam’, pea ko ho’o pangikē ‘oku ‘ikai kenau mo’ua kinautolu ke fakafoki atu ho pa’anga.