English

Ngaahi polokalama/founga Pilamita

Ko e polokalama pilamita ko e taha he ngaahi founga kākā ‘oku ngāue΄aki ki hono tu΄uaki ‘o palōmesi ki he kakai ‘a e founga vave taha tenau ma΄u fakafoki ai ha pa΄anga lahi ‘i ha΄anau totongi/΄inivesi ha pa΄anga ki ha tokotaha ‘i ‘olunga ‘iate kinautolu he pilamita.  ‘Oku toe fekau foki ki he tokotaha ni ke ne feinga ke fakakau mai mo ha kakai kehe kenau hoko hake ‘i lalo ‘o nau tānaki mai mo ha pa΄anga ‘o totongi ia kiate kinautolu ‘oku nau ‘i ‘olunga he pilamita.

Ngaahi faingata΄a

  • Ko e mole ‘a e laungeau pe lauafe ‘a ho΄o pa΄anga ki he founga kākā ko ‘ení, ‘o ‘ikai ha to e faingamalie ke totongi fakafoki mai
  • Hoko ia ke mole ai ‘a e pa΄anga e memipa ho familí, kaungāme΄á, mahení, pea malava ke mole ai mo e fēfalala΄aki ‘i he anga ‘o e feohi
  • ‘E malava ke ke mo΄ua ai ‘oke totongi ai ha pa΄anga lahi pea ‘i ai foki mo ho lēkooti faihia.

Ko e  maumau lao foki ‘eni ‘i Tonga kapau te ke fokotu΄u mo fakalele ha founga tānaki pa΄anga pilamita.  Kapau ‘e ma΄u ha taha ‘oku ne fakahoko ‘a e founga ko ‘eni kuopau ke tautea΄i mamafa ‘i he lao.

‘Oku ‘ikai ke tatau ‘eni ia mo e ngaahi founga kehekehe ‘o e māketi he ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha koloa pe koha sēvesi/ngāue ke fakahoko ka e totongi mai ‘a e pa΄anga.  Neongo ko e taimi ‘e ni΄ihi ‘oku fa΄a kau fakapulipuli pe ia ‘i loto hono tu΄uaki ‘aki he ngaahi kalapu fēfolau΄aki, pe koha ngaahi polokalama foaki me΄a΄ofa mo e ngaahi founga foaki me΄a΄ofa pa΄anga ‘e ha falukunga kakai. Pe a ko e ‘uhinga ia ‘oku holofa ma΄upē ‘a e ngaahi founga tānaki pa΄anga pilamitá, ‘o ma΄u  pe ‘e kinautolu ‘i ‘olunga ‘a e pa΄anga kae mole kotoa ‘a e pa΄anga kuo tānaki ‘e he toenga ‘o e kau mēmipa.

‘Oku nau fakafalala pe ‘i hono lohiaki΄i ‘a e kakaí, ngaahi kupu ‘o e familí, kaungāme΄a pea mo e maheni.  Pea kuo a’u ki hono fakamālohi΄i ‘o ‘ikai ngata pe ‘i hono palōmesiange tenau ma΄u ha pa΄anga lahi ka ko hono toe fakakovi΄i  mo e ni΄ihi ‘o pehee ‘oku ‘ikai ke fie fakakau mai kinautolu ki he fo΄i ma΄u΄anga pa΄anga vave ko ‘eni.  ‘Oku ngāue΄aki ‘e he kau kākā ko ‘eni ‘a e ngaahi falekai, ngaahi fai΄anga lotu pe ko e ‘api pe ‘o e kakai ke fakahoko ai ‘enau tu΄uaki mo hono lohiaki΄i ‘o e kakai kenau kau mai ki he founga ko ‘eni.  ‘I he ngaahi ‘aho ni kuo lahi ‘aupito hono tu΄uaki ‘o e ngaahi founga kākā ko ‘eni ‘i he ngaahi founga kehekehe kau ai ‘a e mitia fakasōsiale, fetu΄utaki telefoni, mo e ngaahi ‘īmeili.

‘I Tonga mo e ngaahi ‘otu motu Pasifikí, kuo tokolahi ‘a e kakai kuo nau ‘efihia hono kākāa΄i pe kinautolu ‘e honau famili tonu mo e maheni ‘oku nau nofo ‘i Nu΄usila pea mo ‘Aositelelia, ‘onau hanga ‘o takihala΄i ‘o ngāue΄aki ha ngaahi konituleki moha ngaahi fakamatala fakapepa loi ‘o tō ai ‘a e tokolahi.

Ko e ngaahi founga tanaki pa΄anga ‘e ni΄ihi ‘oku nau to e fokotu΄u fo΄ou pea mo e fakakaukau fakangalingali pe, ko ‘enau fietokoni kiate kinautolu na΄e mole ‘enau pa΄anga, ko ha faingamalie nai ‘eni ke tanaki fakafoki atu ‘aki ‘a ‘enau pa΄anga na΄e mole.

Founga ke ke ‘ilo pea faka΄ehi΄ehi mei he founga pilamita.  

  • Ko ha fakaafe kiate koe ke ke fakakau atu ha kakai ke mou fakahoko ha tanaki pa΄anga ‘o ‘ikai ha koloa pe ko ha sevesi (ngāue) ‘e fakahoko, ko e faka΄ilonga ia ‘o e founga pilamita. Neongo pe koe ha e lahi e pa΄anga ‘oku nau palōmesi atu te ke ma΄u pe ko ho΄o fu΄u fiema΄u pa΄anga, kātaki ka ke faka΄ehi΄ehi mei ai.
  • ‘Oua pe te ke fakakaukau ke ke kau atu ki ha fa΄ahinga tanaki pa΄anga tukukehe kapau kuo ‘osi lesisita ‘i he Pule΄
  • Kātaki fakakaukau lelei kimu΄a pea ke toki feinga ke fakakau atu ha ni΄ihi ki he fa΄ahinga tānaki pa΄anga pe fēfakatau΄
  • Kapau ‘e feinga ha taha kene fakakau koe ki ha polokalama ‘oku ke tui ko e founga pilamita, līpooti hangatonu ki he kau polisi.

Ke ke toe vakai foki ki he...