Neongo ia, ‘e feinga e kau fakaehaua ke takiekina ‘a kinautolu ‘oku tu’u laveangofua, pea ‘oku kau ma’u pe ai ‘a e ‘initaneti ‘i hono fakahoko e fatongia ‘e ni’ihi … ‘oku faka’aonga’i lahi ia ki hono tohoaki’i e tokanga, pea mo toe fakafefeka’i e ngaahi founga kehe ki he fetu’utaki.
Hangē ko ia ʻoku hoko ʻi he meʻa kotoa pe ʻoku fakaʻaongaʻi ki ai, ‘oku lava ‘e he ‘initaneti ‘o faka’ata ke toe tokolahi angē ‘a e kakai ‘oku lava ke fakakau, mei ha feitu’u fakasiokalafi ‘oku toe lahi angē, pea si’isi’i angē ai ‘a e ngāue ‘a e tokotaha fai hia.
‘Oku ‘iloa ‘a e malohi ko ia ‘o e mitia fakasosoiale, pea ko e tefito’i founga ia ‘oku ngāue’aki ki he teuteu’i ‘o ha taha – ‘i he Facebook, Twitter, pe ko e tokolahi ‘o e ngaahi uepisaiti kehe, mo e ‘apps’. Ko e ngaahi senolo kehe ‘i he ‘initaneti, ‘oku kau ki ai ‘a e ‘chatrooms’, ‘forums’, ‘instant messages’, pea mo e popoaki fetohi’aki. Kotoa ‘eni ‘oku toe ngāue’aki ‘e he kau fakaehaua ki he ‘enau fetu’utaki faka’aho, pea hangē pe ki he ‘dark web’ (ngaahi uepisaiti fakapulipuli ki he kau fai hia pe)
ʻOku toe fakaʻaongaʻi foki ʻa e mitia fakasōsiale ki he fekumi fakamatala, ʻe he kau fakaehaua, ʻo faingofua ai ke ‘ilo’i ʻa kinautolu, ‘a ia ʻoku nau tuʻu laveangofua, koe’uhi ko e ngaahi me’a ‘oku nau fakahaa’i atu ‘i he ‘enau ‘profiles’ (fakamatala fakahisitolia), ‘posts/tweets, la’i ta mo e lisi ‘o ‘enau ngaahi kaungame’a
Ngaahi fakatu’utamaki ʻe malava ke hoko
Ko e tuʻu laveangofua ko ia ‘a e kakai ‘i he ngaahi founga ‘oku teuteu’i, mo ‘brainwashing’ ‘aki kinautolu, ‘e he kau fakaehaua, ‘i he mitia fakasōsiale, ‘chatrooms’, popoaki fetoi’aki mo e ‘instant messages’
Founga ke maluʻi ʻaki koe mei he ‘online radicalisation’
- Kapau na’e fakapa atu, pe teuteu’i koe, fakakaukau ‘aki ho lelei taha ki he ngaahi nunu’a ko ia ‘o e ‘radicalisation’ kiate koe, ki ho’o famili, ki ho’o kaungame’a, pea mo ho’o ngaahi tefito’i me’a ‘oku ke mahu’inga ‘ia ai.
- Tukutaha hoʻo tokanga ki he kau memipa ʻi ho’o famili, ho ngaahi kaungameʻa mo e niʻihi kehe ko ia ʻoku ke pehē, ‘oku nau tu’u laveangofua ‘i he ‘radicalisation’. Kuo liliu nai ʻenau ngaahi to’onga? Kuo ʻi ai nai ha ʻuhinga mahino ke he’enau fakamama’o, pe fakalongolongo ai ta’e ‘i ai hano ‘uhinga lelei? Kuo liliu nai e faʻunga ʻo ʻenau tui? ʻOku nau fai nai ha ngaahi palani fefonongaʻaki ‘oku ngali kehe? ʻOku hohaʻa nai honau ngaahi kaungameʻa, pea mo honau kau maheni kia kinautolu?
Lipooti e ngaahi me’a ko ia ‘oku ke hoha’a ki ai
Lipooti ki he kau polisi ha fakapa atu/pe ha fetu’utaki atu mei he kau fakaehaua kiate koe, pe ki ha taha kehe pe, ‘o ‘ikai ke toe toloi
Ki ha toe fakamatala
‘E ma’u atu ha toe fakamatala mo e fale’i mei he:
- Prevent Tragedies (Founga ke ta’ofi e ‘aki e fakatu’utamaki) mo e Let’s Talk About it (Ke tau talanoa’i), ko e ngaahi uepisaiti ‘i he UK, ‘a ia ‘oku fakatautefito pe ki hono ‘oatu e ngaahi founga ke ta’ofi ‘aki e ‘radicalisation’ mo e tautoitoi.